Πως να διαχειριστούμε το άγχος και τις αρνητικές σκέψεις

Το άγχος είναι μια κατάσταση που ταλαιπωρεί μεγάλο μέρος των ανθρώπων και μάλιστα συχνά σε βαθμό τέτοιο, που κάνει την καθημερινότητα μας δυσλειτουργική. Ειδικότερα ο φοιτητικός πληθυσμός πολύ συχνά αναφέρει το άγχος ως ένα παράγοντα που απειλεί την ψυχική του υγεία, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιόδους εξεταστικής ή/και σε περιόδους που σηματοδοτούν σημαντικές μεταβάσεις (πχ έναρξη φοιτητικής ζωής, έναρξη δουλειάς- πρακτικής, λήξη φοιτητικής ζωής, επιστροφή στο πατρικό κα).

Τι είναι όμως τελικά το άγχος;

Το άγχος είναι μια εσωτερική κατάσταση, συνεχώς μεταβαλλόμενη και μπορεί να προκληθεί από:

• Την αλληλεπίδραση του ατόμου με στρεσογόνα γεγονότα, καθημερινές δυσκολίες,
• Τις αυξημένες απαιτήσεις των καταστάσεων που καλείται κανείς να αντιμετωπίσει,
• Τη ματαίωση που κανείς μπορεί να βιώσει από μη ικανοποιητικές συνθήκες σε διάφορα πλαίσια & καταστάσεις,
• Τη μειωμένη ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέλθει σε στρεσογόνες καταστάσεις και συνθήκες.

Οι εκδηλώσεις του άγχους ποικίλουν με αποτέλεσμα κανείς να νιώθει το άγχος μέσα από εκδηλώσεις:

• σωματικές (ιδρώτας, τρέμουλο, πονόκοιλος κ.α.)
• γνωστικές (προβλήματα συγκέντρωσης, ανησυχία)
• ψυχολογικές (κατάθλιψη, θυμός, αδιαφορία)
• συμπεριφορικές (κακή διατροφή, αλκοοόλ, ουσίες).

Το άγχος δεν είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό, αφού από τη μία είναι κάτι που μας κινητοποιεί όταν υπάρχει σε μέτρια επίπεδα, όμως αν υπερβεί αυτό το σημείο, πια καταλήγει να παρεμποδίζει την καθημερινή μας λειτουργικότητα και χρειάζεται να αναζητήσουμε τρόπους διαχείρισης του.

Η διαχείριση του άγχους μπορεί να γίνει σε 2 επίπεδα. Αφενός σε συμπεριφορικό επίπεδο όπου κανείς στοχεύει στη διαχείριση και μείωση των εκδηλώσεων του άγχους που παρεμποδίζουν τη ζωή και λειτουργικότητα του ατόμου και αφετέρου σε πιο βαθύ, εσωτερικό – ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο όπου μέσα από τη συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία κανείς εμβαθύνει σε κάποια εγκατεστημένα δυσλειτουργικά μοτίβα που τον ωθούν να σκέφτεται και να λειτουργεί με συγκεκριμένους τρόπους οι οποίοι εντείνουν και ενισχύουν το άγχος.

Στο παρόν κείμενο θα εστιάσουμε στο πως να διαχειριστούμε τις εκδηλώσεις του άγχους και τις αρνητικές σκέψεις που το εντείνουν, μιας και το δεύτερο επίπεδο είναι κάτι που πρέπει να γίνει εντός της συμβουλευτικής – θεραπευτικής διαδικασίας.

Σε γενικές γραμμές είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το άγχος εκδηλώνεται όταν υπάρχει κάποιος στρεσογόνος παράγοντας ο οποίος με κάποιο τρόπο μας «απειλεί».

Παράδειγμα:

Η απειλή αυτή για τον εαυτό, η οποία στην προκειμένη περίπτωση είναι ψυχοσυναισθηματικής φύσης, συνοδεύεται από κάποιες σκέψεις οι οποίες την εντείνουν και την ενισχύουν με αποτέλεσμα να εμφανίζεται το άγχος με ποικίλες εκδηλώσεις.

Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως το τι σκεφτόμαστε και πως αντιδρούμε σε ένα γεγονός σχετίζεται άμεσα με το άγχος μας.

Αν το παραπάνω γίνει αντικείμενο παρατήρησης, μπορούμε να αρχίσουμε με ένα τρόπο να ελέγχουμε αυτές τις αρνητικές σκέψεις και να αναγνωρίζουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις είναι παράλογες, δυσλειτουργικές και μας προκαλούν πολλά αρνητικά συναιθήματα. Για να εξασκηθεί κανείς σε αυτό, μπορεί απλά να κάνει μια αυτο-παρατήρηση και καταγραφή σύμφωνα μα το παραπάνω παράδειγμα.

• Τι συμπεράσματα βγάζετε για τις καταστάσεις που σας προκαλούν άγχος;
• Με βάση όσα έχετε γράψει, μήπως θα υπήρχε κάτι διαφορετικό που θα μπορούσατε να σκεφτείτε, σε αυτή την αγχογόνο κατάσταση;
• Συνεπώς, θεωρείτε ότι μπορείτε να ασκήσετε έλεγχο σε αυτή την κατάσταση; Αν ναι, πως;

Θα δείτε μέσα από την παραπάνω απλή άσκηση πως αν παρέμβετε στη δυσλειτουργική σκέψη και την αντικαταστήσετε με μια περισσότερο λογική και λειτουργική, αυτομάτως θα αποκτήσετε ένα επίπεδο ελέγχου της κατάστασης και αντίστοιχα θα τροποποιηθούν τα συναισθήματα ή/και η συμπεριφορά σας.

Παράδειγμα:

Άρα ένας τρόπος να παρέμβουμε για να προστατέψουμε τον ψυχισμό μας, είναι να προβούμε στην αμφισβήτηση των σκέψεων που προκύπτουν σε στρεσογόνες συνθήκες και καταστάσεις και οι οποίες στη συνέχεια πυροδοτούν ένα ντόμινο αρνητικών συναισθημάτων και συμπεριφορών που εντείνουν το άγχος και τις αντίστοιχες εκδηλώσεις του.

Κάποιες βοηθητικές ερωτήσεις που θα μπορούσαν να σας χρησιμεύσουν για την αμφισβήτηση των σκέψεων αυτών είναι:

• Υπάρχουν αποδείξεις για το γεγονός ότι αυτή η σκέψη είναι αλήθεια;
• Θα έλεγα το ίδιο σε κάποιον για τον οποίο νοιάζομαι;
• Πως μπορώ να ανασκευάσω αυτή τη σκέψη;
• Τι θα μου έλεγε ο/η καλύτερος/η φίλος/η;

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω ερωτήσεις κάθε φορά που κάνετε μια αρνητική σκέψη η οποία επηρεάζει την ψυχοσυναισθηματική σας κατάσταση και νιώθετε άγχος, μπορείτε να την αμφισβητήσετε ή/και να την αντικαταστήσετε με μια περισσότερο λειτουργική και χρήσιμη. Έτσι θα έχετε την ευκαιρία να διακόψετε μέσα σας το φαύλο κύκλο που θρέφει το άγχος, παρεμποδίζοντας τη ζωή και την καθημερινότητα σας.